Kiedy dziecko jest niegrzeczne, a kiedy po prostu cierpi na depresję lub nerwicę?
Gdybyśmy mieli większą wiedzę na temat mechanizmów psychologicznych oraz zaburzeń psychicznych, mielibyśmy szansę o wiele, wiele lepiej opiekować się swoimi dziećmi i mądrzej je wychowywać, a przede wszystkim wiedzieć kiedy dziecko jest niegrzeczne, a kiedy po prostu cierpi na depresję lub nerwicę.
Jak mówił Janusz Korczak:
Dziecko chce być dobre.
Jeśli nie umie – naucz.
Jeśli nie wie – wytłumacz.
Jeśli nie może – pomóż.
Dziecko często samo siebie nie rozumie, bo nie ma do tego narzędzi. Stąd dziecięce próby samobójcze często bywają okrzykami rozpaczy – by być zauważonym, ważnym, szanowanym i rozumianym. By dostać od dorosłych pomoc. Większość zaburzeń psychicznych powstaje jeszcze w wieku dziecięcym – dokładnie pomiędzy 3 a 13 rokiem życia.
Ale dziecko samo nie potrafi sobie z takim zaburzeniem poradzić. Nie rozumie co się z nim dzieje. A skala występowania tego zjawiska jest duża – dotyka bowiem, średnio, co 10 dziecko lub nastolatka. Zatem każdy z nas zna takie dziecko.
Jednak rzadko kto zastanawia się nad tym, co dzieje się z dzieckiem, jeśli nie zachowuje się tak jakbyśmy tego oczekiwali.
Bo w potocznym rozumieniu, kiedy dziecko jest niegrzeczne albo grzeczne. Posłuszne lub nieposłuszne.
W potocznym rozumieniu także dziecięce problemy często są bagatelizowane – jako takie, które wynikają z faktu, że to dziecko, że jeszcze wiele nie rozumie, że jeszcze tak mało wie, ma tak małe doświadczenie. Nawet, jeśli jest już nastolatkiem. Dlatego tak często mylimy objawy depresji młodzieńczej, z buntem nastolatka.
Znów cytując Korczaka:
Dziecko chce, by je traktować poważnie, żąda zaufania, wskazówki i rady. My odnosimy się do niego żartobliwie, podejrzewamy bezustannie, odpychamy nierozumieniem, odmawiamy pomocy.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę opublikowała kilka miesięcy temu raport z którego wynika, że w 2016 r. 143 tys. dzieci miało problemy ze zdrowiem psychicznym; wzrosła także liczba prób samobójczych wśród najmłodszych – w 2016 r. odnotowano ich 475, w tym 103 zakończone zgonem. W ten sposób Polska stała się drugim krajem w Europie o tak dużym wskaźniku.
Dzieci, nastolatki, podobnie jak dorośli, cierpią na te same lub podobne zaburzenia psychiczne. Depresję, zaburzenia odżywania – czyli anoreksję, bulimię czy kompulsywne objadanie. A także nerwice. Do tych rzadziej rozpoznawanych przez nas zaburzeń należą różnego rodzaju nerwice – nerwica wegetatywna, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, fobie.
Jak się objawiają i co można zrobić – już niebawem, w kolejnym wpisie.
PTSD (zespół stresu pourazowego) a depresja
Czy nastolatek może doświadczać zespołu stresu pourazowego?
Niestety tak. Szacuje się, że aż 6 procent całej populacji cierpi na to zaburzenie.
Czym jest zespół stresu pourazowego?
Większość z nas miała okazję widzieć osoby dotknięte tym zaburzeniem w amerykańskich filmach wojennych. Cierpi na nie choćby bohater filmu „Snajper” Clinta Eastwooda. W jego przypadku to powracające wspomnienia z wojny – pojawiające się w postaci koszmarów nocnych, powodujące unikanie określonych sytuacji, które przypominają tamten czas, połączone z unikaniem relacji z innymi ludźmi, stałym napięciem, depresją, stanami lękowymi.
Jednak zespół stresu pourazowego nie dotyczy tylko osób, które były na wojnie. Zespół stresu pourazowego, częściej określany jest, jako PTSD – czyli skrót od pierwszych liter z języka angielskiego: post traumatic stress disorder. Jest on zaburzeniem psychicznym, które może wystąpić u każdego – zarówno dziecka, nastolatka czy u dorosłego.
PTSD jest niczym innym, jak reakcją organizmu na wydarzenie, sytuację, której percepcja przekracza zdolności danej osoby do radzenia sobie i adaptacji. Najczęściej są to sytuacje zagrażające życiu i zdrowiu.
Dlaczego może ono dotyczyć nastolatka?
Dlatego, że dziecko nie ma dojrzałego układu nerwowego oraz niezbędnego doświadczenia i wiedzy, by poradzić sobie z traumą. A taką traumą może być każda z trudniejszych sytuacji, jaka zdarza się wielu z nas – śmierć kogoś z bliskich, uczestniczenie w nagłym nieszczęśliwym zdarzeniu: na przykład w wypadku samochodowym. Jeszcze innym – przeżycie gwałtu, molestowania seksualnego.
Dziecko w wielu sytuacjach nie potrafi się obronić przed dorosłym – szczególnie, jeśli doświadcza przemocy: tak fizycznej jak psychicznej.
Więcej – z punktu widzenia dziecka, bycie bitym przez rodzica czy innego opiekuna to sytuacja zagrażająca jego życiu.
Dziecko czy nastolatek nie zawsze umie też powiedzieć, co się stało. Bo nie potrafi wyrażać emocji, albo, dlatego, że po prostu się wstydzi tego, czego doświadczyło. Dlatego warto być czujnym – naszą uwagę powinny zwrócić m.in.:
- Nawracające i natrętne wspomnienia urazu obejmujące wyobrażenia,myśli lub spostrzeżenia.
- Powracające koszmary senne o przeżytym zdarzeniu.
- Izolowanie się od ludzi, od bliskich.
- Unikanie przez dziecko myśli, uczuć lub niechęć do rozmów związanych z urazem trudności w zasypianiu.
- Trudności z koncentracją oraz nadmierna czujność.
- Wyolbrzymione reakcje lękowe na różne sytuacje.
- Depresja.
Zaburzenia takie powinny występować, co najmniej miesiąc. Wówczas warto skierować się po poradę do specjalisty – terapeuty, psychologa lub psychiatry.
Samobójstwa wśród dzieci
W Polsce szacuje się, że co roku ponad 500 dzieci i młodzieży podejmuje próby samobójcze.
Co oznacza tak duża liczba? Czy to okrzyk tych dzieci, które zgodnie z przysłowiem – tak jak ryby, głosu nie mają?
Jak piszą organizatorzy akcji „Zobacz jestem” – zajmującej się aktualnie nagłośnieniem problematyki rosnącej ilości samobójstw wśród dzieci – skala problemu jest poważna „Według WHO, 10 – 20 % dzieci na świecie cierpi na jedną lub więcej umysłową chorobę lub ma problemy z zachowaniem.
Każdego roku 8,3% populacji amerykańskiej nastolatków cierpi z powodu depresji. Jeden na pięciu przyznaje, że ma myśli samobójcze.” W latach 2015 – 2016 w Polsce 11093 osób odebrało sobie życie, spośród których 1029 osób to dzieci, młodzież i młodzi dorośli do 24 roku życia.
Przyczyny dla których dziecko sięga po taki gest są różne. Może nią być depresja lub bardzo rozwinięta i nieleczona nerwica. Ale często także jest to reakcja na to co się dzieje w domu – na doświadczaną przemoc: fizyczną, psychiczną.
Podobnie, przyczyną próby samobójczej jest doświadczana przemoc, której sprawcą jest grupa rówieśnicza – wyzwiska z powodu wyglądu, tuszy, odmienności, tak w szkole, jak anonimowo, w Internecie.
Kolejną sytuacją jest tzw. hejt z powodu innej orientacji seksualnej – ilustracją tej sytuacji jest głośna sprawa samobójstwa 14-letniego Kacpra.
Media regularnie opisują kolejne samobójstwa nastolatków.
Niestety wielu rodziców nie tylko nie ma świadomości jak funkcjonuje dziecięca psychika, ale wstydzi się tego, kiedy dziecko jest niegrzeczne i okazuje się, że ich dziecko ma problemy, cierpi na zaburzenia psychiczne, jest „inne”. Przez to – ukrywają ten problem przez światem, a jednocześnie nie szukają dla dziecka pomocy. Jednocześnie, szkoła rzadko kiedy może naprawdę nieść pomoc takiemu dziecku – według raportu NIK w Polsce na jednego psychologa przypada średnio 1793 uczniów, a na pedagoga – 461 dzieci.
Co zatem można zrobić, by ochronić dziecko przed tak dramatycznym gestem? I kto może to zrobić?
Oczywiście rodzice i najbliżsi opiekunowie. Każdy z nich powinien obserwować dziecko i każdorazowo zwracać uwagę na zmianę w jego zachowaniu.
