Jak zadbać o higienę psychiczną?
Higiena. Zazwyczaj kojarzymy ją z dbaniem o ciało, z dbaniem o jego czystość. Wobec tego myśli biegną do czynności wchodzących w zakres „higieny osobistej”. Inne skojarzenia mogą dotyczyć higieny pracy lub higieny snu (o tej kwestii – na całe szczęście – mówi się coraz częściej). Jednakże jak zadbać o higienę psychiczną oraz czym ona jest?
To ciekawe, że w czasach, w których tak bardzo stawiamy na rozwój własnych możliwości, na doskonalenie siebie, mówimy tak mało o tym, jak zadbać o higienę psychiczną, czyli de facto o nasz stan psychiczny. Wyrażenie „higiena psychiczna” zostało użyte po raz pierwszy w XIX wieku.
Trochę historii.
Pierwsze programy działań w tym zakresie pojawiły się w pierwszych latach XX wieku. W Polsce ruch związany z higieną psychiczną był propagowany przez Kazimierza Dąbrowskiego.
Definiował on higienę psychiczną jako „naukę o zdrowiu psychicznym jednostki i grupy społecznej, o zachowaniu i potęgowaniu tego zdrowia, przystosowaniu jednostki i grupy do zjawisk zachodzących w środowisku wewnętrznym i zewnętrznym, o zapobieganiu zaburzeniom psychicznym”.
Można zatem stwierdzić, że przede wszystkim chodzi o ochronę i potęgowanie zdrowia psychicznego poszczególnych osób jak i całych społeczeństw, a także leczenie w przypadku już istniejących zaburzeń psychicznych.
Czym właściwie jest zdrowie psychiczne?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie psychiczne jest „dobrostanem, w którym człowiek realizuje swoje własne możliwości, skutecznie radzi sobie ze stresem życia codziennego, pracuje produktywnie, a także jest w stanie wnieść swój wkład w życie społeczności”.
Wobec tego, jak zadbać o higienę psychiczną oraz jakie zasady mogą nam pomóc w jej wspieraniu?
Oto kilka propozycji, które są zbiorem wskazówek różnych podejść w rozumieniu higieny psychicznej:
- Racjonalizacja. Rozwijaj umiejętność konstruktywnego radzenia sobie ze stresem, czyli umiejętność stosowania takich technik, które przybliżają Cię do rozwiązania danego problemu, a także pomagają Ci uporać się z napięciem psycho-emocjonalnym towarzyszącym reakcji stresowej. W sytuacjach stresowych warto zadać sobie pewne pytania, np. czy dana sytuacja jest zależna od Ciebie, co możesz zrobić, co pomoże przezwyciężyć trudności. Warto również sięgnąć do relacji z innymi ludźmi (wsparcie społeczne) lub do technik relaksacji, które pozwolą na redukcję napięcia psycho-emocjonalnego (np. Trening Autogenny Schultza).
- Uczucia. Ucz się rozpoznawania i nazywania własnych emocji i uczuć, potrzeb i oczekiwań – a tym samym powiększaj wgląd w samego siebie. Monitoruj własne zasoby – pozwoli to na ocenę własnych możliwości i ograniczeń, mocnych i słabych stron. Te działania można określić mianem prowadzenia uważnego, świadomego życia – decydowania w zgodzie ze sobą, bycia asertywnym, przyjęcia odpowiedzialności za decyzję, które podejmujemy. Wiąże się to z rozwojem osobowości, z osiąganiem przez nią dojrzałości do świadomego odpowiedzialnego decydowania o własnym życiu.
- Intelekt. Obok dbania o sferę emocjonalno-motywacyjną należy pamiętać o intelekcie, który warto wspierać. Żyjemy w czasach, w których nietrudno o różnego rodzaju „ogłupiacze”, zapychacze czasu (taką rolę pełnią często media, które coraz mniej wspólnego mają z konkretnym informowaniem nas o zdarzeniach na świecie) – łatwo po nie sięgnąć, są na wyciągnięcie ręki. Także rozwinięta technologia, mimo wspierania, zwalnia nas z pamiętania, myślenia, rozumienia tym samym uwsteczniając poziom naszego intelektu. Nie chodzi o całkowitą rezygnację z technologii, mediów – chodzi o zdrowy rozsądek, o umiar. Znajdź czas na trening pamięci, poczytaj książkę, rozwiąż krzyżówkę lub łamigłówkę, pograj w gry planszowe – jest tak wiele możliwości zadbania o intelekt, a do tego można się przy tym świetnie bawić.
- Paca. Pożądanym jest, aby praca dawała satysfakcję, żeby wiązała się z robieniem czegoś, co kochamy. Jest to istotne, ponieważ ogromną część życia poświęcamy najpierw na naukę, a potem na pracę. Jeżeli jest ona źródłem frustracji, niezadowolenia, może się to przełożyć na nasze życie rodzinne. Umiejętne funkcjonowanie w środowisku zawodowym i rodzinnym jest jednym z czynników wzmacniających nasz dobrostan psychiczny. Zastanów się, czy praca daje Ci satysfakcję? Czy robisz to, co lubisz/kochasz?
- Tu i teraz. Przyjmij perspektywę czasową, w której zorientowany jesteś na świadome i odpowiedzialne decydowanie „tu i teraz” z myślą o przyszłości. Zaakceptuj przeszłość – ona już minęła, jest niezmienialna, skończona – pozostaje ją tylko zaakceptować (ewentualnie przewartościować i zaakceptować). Niech przeszłość będzie dla Ciebie zbiorem doświadczeń, cenną lekcją życia. Pomyśl o tym, że dziś jest właśnie „pierwszy dzień reszty Twojego życia” – co zrobisz ze swoim „dziś”? Jakie wymierne skutki w przyszłości przyniosą Twoje dzisiejsze decyzje?
- Miłość. Ucz się miłości do siebie i innych – czuj ją i okazuj ją. Miłość jest siła napędową większą niż cokolwiek innego na świecie. To ona leczy, to ona uzdrawia. Pozwól sobie na nią – buduj na niej relacje z samym sobą, a także z innymi ludźmi – przecież miłość nie jest zarezerwowana tylko dla wąskiej grupy najbliższych osób, nie ma tylko jednej postaci np. miłości erotycznej. Miłość przejawia się w różnych formach – przyjaźni, bliskości i poczuciu jedności, sympatii, wzajemnym poszanowaniu – pozwól sobie na miłość, czyń świat wokół siebie lepszym – decyzja należy do Ciebie.
- Sen. Wyśpij się! Coraz częściej mówimy o roli snu w funkcjonowaniu człowieka. Ważne jest, żeby zadbać o jakość naszego snu poprzez: (1) przygotowanie odpowiedniego środowiska snu (sypialnia zarezerwowana tylko dla spania i seksu), odpowiedni materac, oświetlenie, temperatura i inne; (2) wyciszenie siebie – zadbanie o to, by wieczór był zwieńczeniem dnia, by Twoja aktywność stopniowo spadała aż w końcu spokojnie możesz udać się do sypialni i zasnąć.
Teraz już wiesz jak zadbać o higienę psychiczną.
Podstawą dla wyżej wymienionych wskazówek odnośnie tego, jak zadbać o higienę psychiczną, będzie równomierne rozwijanie każdego z wymiarów naszego życia, a zatem wspieranie zdrowia fizycznego, dbanie o naszą psychikę, a ponadto rozwój duchowości, w której nie chodzi tylko o kontakt z Siłą Wyższą (jakkolwiek Ją pojmujemy), ale także o realizowanie wyznawanych przez nas wartości, czyli sens życia.
Dodatkowo jako jednostka umieszczeni jesteśmy w konkretnym środowisku, w konkretnym czasie, wśród konkretnych ludzi – bez kontaktu z otoczeniem trudno mówić o utrzymaniu zdrowia psychicznego, trudno mówić o równowadze w rozwoju różnych sfer naszego życia.
Bądź zdrów i żyj świadomie!
