Jak bronić dziecko przed uzależnieniem?
Uzależnienie od narkotyków u nastolatków to bardzo poważne zagrożenie, od którego należy właściwe izolować swoje dziecko. Rodzice mają przemożny wpływ na zachowanie i decyzje podejmowane przez swoje pociechy. Odpowiednia, zdrowa relacja, zachodząca na płaszczyźnie rodzic – dziecko pozwala na ochronę małoletniego przez wejściem w niebezpieczny świat narkotyków.
Które substancje psychoaktywne są najczęściej wybierane przez dzieci?
Wielu rodziców błędnie zakłada, że ich dziecko może mieć kontakt tylko z twardymi narkotykami, np. heroiną czy kokainą. Tak naprawdę gros rodziców bagatelizuje problem narkomanii, bowiem uważa, że ich pociecha nigdy nie będzie miała okazji do spróbowania tego typu substancji. Wynika to z przeświadczenia, że narkotyki występują głównie pod postacią płynów, które wstrzykuje się w żyłę. W związku z tym nie wiemy jak bronić dziecko przed uzależnieniem?
W rzeczywistości bardzo niewielu młodych ludzi używa tak zwanych twardych narkotyków. Dużo szybciej zaczynają swoje eksperymenty z łatwo dostępnymi środkami, zazwyczaj znajdowanymi w domowych apteczkach lub kupowanymi w aptece (syropy czy preparaty wydawane bez recepty, o działaniu halucynogennym). Nastolatek może zacząć swoją inicjację także od spróbowania następujących substancji odurzających i narkotycznych, do których zaliczamy m.in.:
- leki przeciwbólowe wydawane z przepisu lekarza,
- rozpuszczalniki (np. nafta, klej),
- paliwo (wdychane są opary benzyny),
- konopie indyjskie,
- amfetamina,
- opiaty – pochodne maku lekarskiego,
- ekstazy lub ketamina,
- LSD, „grzybki”.
Zauważyć można, że wiele powyższych substancji, które znajdują się na liście, jest łatwo dostępnych. Można je zakupić u dealera na każdym rogu ulicy czy też w klubie muzycznym czy pubie. Ich cena jest stosunkowo niska, w porównaniu do heroiny czy kokainy. Nastolatek może także z powodzeniem przyjąć dawkę, bez potrzeby wkłuwania się igłą w swoje ciało.
Jakie są przyczyny eksperymentowania z narkotykami wśród nastolatków?
Istnieje wiele powodów, dla których nastolatkowie wchodzą w świat narkotyków. Głównymi przyczynami są ciekawość, presja rówieśników oraz problemy osobiste. Bardzo wielu młodych ludzi próbuje narkotyków, ale nie wszyscy wpadają od razu w nałóg. Uzależnienie jest poważnym problemem, na który składa się wiele czynników.
- Stres – wielu nastolatków żyje w ciągłym napięciu emocjonalnym. Nie potrafią oni poradzić sobie ze zbyt wygórowanymi oczekiwaniami swoich rodziców lub też czują się odrzuceni, gdy w rodzinie nie ma należytej uwagi i zainteresowania. Nastolatek w samotności przeżywa różnego rodzaju problemy emocjonalne, które przemożnie oddziałują na jego psychikę. Niektórzy młodzi ludzie używają narkotyków, jako sposobu radzenia sobie z nadmiernym stresem i napięciem emocjonalnym. Krótkotrwała ucieczka od problemów życiowych, jakie może zapewnić błogostan, wydaje się być doraźna ulgą w kłopotach.
- Problemy psychiczne – wielu nastolatków to osoby cierpiące z powodu lęku lub depresji. Mogą one próbować łagodzić stany depresyjne przy pomocy środków odurzających. Niestety, nadużywanie substancji znacznie zaostrza problemy ze zdrowiem psychicznym, szczególnie w tak młodym wieku.
- Skłonności dziedziczne do nałogów – faktem jest, iż dzieci pochodzące z rodzin, u których w przeszłości zdarzały się incydenty związane z używaniem substancji psychoaktywnych, są o wiele bardziej narażone na to, że same padną ofiarą tego typu nałogu. Badacze do dzisiaj rozwodzą się nad tym, czy tak ogromny wpływ na uzależnienie mają geny, choć nie jest to całkowicie wykluczone.
- Przebywanie w dysfunkcyjnej grupie rówieśniczej – nastolatek, który obraca się w tak zwanym szemranym towarzystwie i ma kolegów oraz koleżanki, które miały już kontakty z narkotykami, jest dużo bardziej narażony na inicjację z tego typu substancjami. Bywa, iż to presja rówieśników popycha go do spróbowania pierwszej dawki narkotyku. Młodzież lubi naśladować swoich znajomych, co ma czasem fatalne konsekwencje dla ich zdrowia i życia.
- Wzorce rodzinne – jeśli matka lub ojciec są osobami uzależnionymi od różnego rodzaju substancji – alkohol, tytoń, opiaty, to jest pewne, że 50% dzieci pochodzących z tego typu rodzin zacznie eksperymenty z narkotykami. Obserwując swoich rodziców dziecko podświadomie zaczyna naśladować i odtwarzać ich zachowania, nawet, gdy są one patologiczne i wysoce niewłaściwe.
- Placówka szkolna – w wielu szkołach, które cieszą się złą opinią problem narkotykowy to codzienność. Władze szkół uznawanych za placówki o niskim poziomie nauczania rzadko reagują na wybryki uczniów oraz nie starają się zabezpieczyć przed dealerami narkotyków. Ponadto, szkoły tego typu tolerują agresję fizyczną, przemoc słowną oraz nie organizują prelekcji i pogadanek traktujących o narkotykach.
Jak uchronić swoje dziecko przed ryzykownymi eksperymentami z substancjami odurzającymi?
Ważna jest sama relacja między dzieckiem i rodzicem. Jeśli oparta jest ona na obopólnym zaufaniu oraz trosce i zainteresowaniu, to mamy szansę na odniesienie pozytywnego rezultatu. Pomoc terapeuty przyda się w rodzinach o zaburzonej komunikacji, gdzie powszechnie stosuje się krytykę, tyranię, dyktaturę oraz wymuszanie posłuszeństwa i uległości krzykiem, czy przemocą fizyczną.
W takich rodzinach często nastolatek w ogóle nie traktuje słów swoich rodziców, jako rady czy metody postępowania, lecz nagminnie je lekceważy i stara się jak najczęściej łamać domowe zakazy i nakazy. Ważne, aby sam rodzic był przykładem osoby wolnej od wszelkiego rodzaju uzależnień, wówczas jego przekaz ma umotywowane podłoże i odniesienie do jego osobistych doświadczeń. Najlepsza metoda to dobry przykład. Warto wskazać dziecku, które zachowanie uważamy za nieodpowiedzialne i dlaczego jest ono przez nas w taki sposób postrzegane. Można przytoczyć historię znanych osób ze świata show biznesu, których zabił nałóg narkotykowy lub też przez zażywanie substancji psychoaktywnych zniszczyli swoje życie rodzinne i zawodowe.
Każdy rodzic powinien konsekwentnie przestrzegać reguł, które obowiązują w zaciszu domowym. Nastolatek ma prawo do chodzenia na imprezy, ale tylko do znanych nam znajomych oraz w miejsca, do których jesteśmy w stanie szybko dojechać. Ponadto, warto uzgodnić, że w czasie trwania zabawy wykonamy do nastolatka telefon, aby zapytać, czy wszystko z nim w porządku. Poczucie, że rodzic jest gdzieś obok i jest zainteresowany losem danego dziecka sprawia, że jego rówieśnicy będą obawiać się konsekwencji podania mu narkotyków lub próby nakłonienia go do spróbowania substancji psychoaktywnych. Nikt z nas bowiem nie rodzi się z umiejętnością jak bronić dziecko przed uzależnieniem.
W działaniu zapobiegającym zażywaniu przez dziecku narkotyków ważna jest komunikacja ze swoją pociechą i bycie prawdziwym rodzicem, a nie kolegą czy pozowanie na rówieśnika ze szkolnej ławy. Warto pamiętać, że im lepiej zna się swoje dziecko, tym łatwiej uzmysłowić mu szkodliwość eksperymentowania z narkotykami. Należy prowadzić z dzieckiem rozmowy o tym, co dzieje się w szkole, w grupie rówieśniczej, jak również poruszać kwestie dotyczące kontaktu dziecka z nowo poznanymi znajomymi. Warto ustalić, kim są ci ludzie i jaki wpływ mają na nasze dziecko. Szybka interwencja bywa jedynym ratunkiem przed narażeniem swojej pociechy na kontakt z nieodpowiednimi ludźmi.
Kontakt – podstawą zaufania
Edukację na temat narkotyków warto zacząć od najmłodszych lat życia naszego dziecka. Okres szkoły podstawowej to najlepszy czas, aby porozmawiać z nim na temat niebezpieczeństw związanych z nadużywaniem substancji narkotycznych. W ten sposób będzie ono lepiej przygotowane do radzenia sobie z sytuacjami, które mogą pojawić się znacznie później – w okresie bycia nastolatkiem. Już w tym czasie można wskazać, że tego typu zachowania są szkodliwe dla zdrowia i życia. Przykładami mogą być filmy, rysunki czy schematy. Pamiętajmy, że dziecko, które czuje jest dowartościowane, jest szczęśliwe i ma dobry kontakt ze swoimi rodzicami jest w stanie odmówić rówieśnikom częstującym go narkotykami . W relacjach z dzieckiem ważne jest, aby słuchać tego, co ma ono do powiedzenia, nie osądzając jego słów oraz ich nie krytykując. Można się z nimi nie zgodzić, ale należy robić to spokojnie i odpowiednio argumentować.
Pamiętaj, że powodem, dla którego nastolatkowie nie wchodzą w świat narkotyków, bywa obawa przed rozczarowaniem i zawiedzeniem swoich rodziców. Jeśli dziecko czuje głęboką więź ze swoim rodzicem, to jest w stanie oprzeć się każdej pokusie, nawet za cenę utraty akceptacji jego grona znajomych czy przyjaciół.
